ساییدگی دندان یکی از مسائل شایع در زمینه بهداشت دندانی است که می‌تواند به طور محسوسی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. این پدیده، با فرسایش تدریجی سطح دندان‌ها همراه است و ممکن است علائمی چون حساسیت دندان، خراشیدگی‌ها و حتی آسیب به ساختارهای داخلی دندان‌ها ایجاد کند. در این مقاله با راهنمایی دکتر سمانه علایی، بهترین متخصص دندانپزشکی ترمیمی در اصفهان، به بررسی علل، انواع، علائم، عوارض و روش‌های درمان و پیشگیری از ساییدگی دندان‌ها می‌پردازیم. پس تا پایان این نوشته با ما همراه باشید.
ساییدگی دندان چیست؟
سایش دندان به فرآیندی گفته می‌شود که طی آن سطح دندان‌ها به مرور زمان فرسوده و از بین می‌رود. این فرآیند می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد و به مرور زمان به ساختار دندان‌ها آسیب برساند.
علائم نشان دهنده سایش دندان
- حساسیت دندان: درد یا ناراحتی در دندان‌ها هنگام مصرف غذاها و نوشیدنی‌های سرد، گرم یا شیرین.
- تغییر رنگ دندان: تغییر رنگ دندان به زرد یا قهوه‌ای.
- لبه‌های دندانی تیز و ناصاف: در اثر ساییدگی دندان لبه‌های دندان ممکن است تیز و ناصاف شوند.
- کاهش ارتفاع دندان‌ها: کاهش ارتفاع دندان‌ها یکی از علائن نشان دهنده ساییده شدن دندان هاست.
علل سایش دندان‌ها
از جمله عواملی که می تواند باعث ساییدگی و فرسایش دندان ها شود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن: با افزایش سن، فرآیند سایش دندان‌ها به طور طبیعی افزایش می‌یابد؛ مینای دندان‌ها نازک‌تر می‌شود و لایه‌های عمیق‌تر دندان و عاج دندان نمایان تر می شود.
- مصرف مواد غذایی و نوشیدنی‌های اسیدی: نوشیدنی‌ها مانند نوشابه‌ها، نوشیدنی‌های انرژی‌زا، آب‌میوه‌ها، شراب و نوشیدنی‌های الکلی می‌توانند با تحلیل مینای دندان‌ها، فرآیند سایش را تسریع دهند.
- دندان قروچه یا براکسیسم: این وضعیت ناشی از فشار غیرارادی و آزاردهنده بر دندان‌ها است، که معمولاً در شرایط استرس و اضطراب اتفاق می‌افتد و می‌تواند به فرسایش دندان‌ها منجر شود.
- مصرف برخی داروها: مصرف داروهایی که به خشکی دهان منجر می‌شوند، می‌توانند باعث افزایش خطر سایش دندان‌ها شوند.
- مسواک زدن نادرست: مسواک زدن با فشار زیاد یا استفاده از مسواک‌های سخت به طور مداوم نیز می تواند باعث ضعیف شدن مینای دندان و به دنبال آن ساییدگی دندان شود.
انواع مختلف سایش دندان ها
به طور کلی، ساییدگی دندان‌ها را می‌توان به چهار نوع زیر تقسیم کرد:
- ابفرکشن (Abfraction): در این نوع سایش، نقاطی از دندان‌ها که به لثه وصل می‌شوند، به شکل وی یا شکل V شکل می‌گیرند. این نوع سایش معمولاً ناشی از فشار غیرارادی دندان‌ها در طول روز یا شب است.
- ابرژن (Abrasion): این نوع سایش بیشتر به دلیل استفاده از مسواک به شکل نادرست، به ویژه وقتی که به شکل افقی زده می‌شود، رخ می‌دهد. این می‌تواند منجر به فرسایش مینای دندان در ناحیه اتصال به لثه شود.
- اروژن (Erosion): این نوع سایش زمانی رخ می‌دهد که سطح دندان با مواد شیمیایی در تماس باشد، مانند نوشیدنی‌ها یا مواد غذایی با اسیدیته بالا. همچنین مشکلات گوارشی مانند رفلاکس اسید می‌توانند عامل ایجاد این نوع سایش باشند.
- اتریشن (Attrition): این نوع سایش ناشی از تماس مکرر دندان با دندان‌های دیگر است، به ویژه در حین جویدن غذا. این نوع سایش ممکن است به شکل فرورفتگی‌هایی بر روی سطح دندان‌ها دیده شود، که معمولاً به علت براکسیسم یا دندان قروچه ایجاد می‌شود.
روش های رایج برای درمان سایش دندان
برای درمان سایش دندان، روش‌های متنوعی وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
باندینگ دندان (Dental Bonding)
باندینگ دندان یک روش ترمیمی است که در آن از یک ماده رزینی کامپوزیت استفاده می‌شود. این رزین به رنگ دندان طبیعی است و به سطح دندان متصل می‌شود تا نقاط فرسوده، شکسته یا ساییده شده را ترمیم کند.
فرایند باندینگ دندان
- ابتدا سطح دندان تمیز و آماده می‌شود.
- سپس یک ماده چسبنده روی دندان اعمال می‌شود.
- ماده رزینی کامپوزیت به صورت لایه‌لایه روی دندان قرار می‌گیرد.
- با استفاده از نور UV یا لیزر، رزین سفت می‌شود.
- در نهایت، دندان فرم داده شده و پولیش می‌شود تا با دندان‌های طبیعی هماهنگ شود.
باندینگ دندان برای ترمیم دندان‌های فرسوده، ترک‌خورده، شکسته یا دارای فضای بین دندانی مناسب است. همچنین می‌توان از این روش برای تغییر شکل دندان‌ها یا بهبود رنگ آنها استفاده کرد.
لمینت دندان (Dental Laminate)
لمینت دندان، لایه های نازک و سفیدی هستند که از مواد مختلف مانند پرسلن یا کامپوزیت ساخته شده و به سطح جلویی دندان‌ها چسبانده می‌شوند تا ظاهر آنها را بهبود بخشند.
فرایند لمینت دندان
- ابتدا سطح جلویی دندان‌ها به میزان کمی تراشیده می‌شود.
- قالب‌گیری از دندان‌ها انجام می‌شود تا لمینت‌ها به صورت دقیق ساخته شوند.
- لمینت‌های سفارشی در لابراتوار دندانپزشکی ساخته می‌شوند.
- در جلسه بعدی، لمینت‌ها با استفاده از چسب خاصی به دندان‌ها چسبانده می‌شوند.
- با استفاده از نور UV یا لیزر، چسب سفت و لمینت‌ها به دندان‌ها متصل می‌شوند.
لمینت دندان برای بهبود ظاهر دندان‌های جلو، ترمیم دندان‌های شکسته یا ترک‌خورده، رفع فضاهای بین دندانی، و بهبود رنگ و شکل دندان‌ها استفاده می‌شود.
روکش دندان (Dental Crown)
روکش دندان یک پوشش کامل برای دندان است که از مواد مختلفی مانند پرسلن، فلز یا ترکیبی از هر دو ساخته می‌شود. این روکش‌ها دندان‌های آسیب‌دیده را تقویت کرده و از آنها محافظت می‌کنند.
فرایند روکش دندان
- ابتدا دندان آسیب‌دیده تراشیده می‌شود تا فضای کافی برای روکش ایجاد شود.
- قالب‌گیری از دندان انجام می‌شود تا روکش به صورت دقیق ساخته شود.
- روکش موقت روی دندان قرار می‌گیرد تا روکش دائمی آماده شود.
- در جلسه بعدی، روکش دائمی با استفاده از چسب خاصی به دندان متصل می‌شود.
روکش دندان برای ترمیم دندان‌های شدیداً فرسوده، شکسته یا ترک‌خورده، تقویت دندان‌های تحت درمان ریشه، و بهبود ظاهر دندان‌ها استفاده می‌شود. روکش‌ها به دندان‌ها استحکام و ظاهر طبیعی می‌بخشند.
روش های پیشگیری از ساییش دندان ها
برای پیشگیری از سایش دندان‌ها، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که شامل موارد زیر می‌شوند:
- مسواک زدن صحیح: استفاده از مسواک نرم و مسواک زدن با حرکات دورانی به جای حرکات افقی کمک می‌کند تا از سایش اضافی جلوگیری شود.
- استفاده از خمیر دندان فلوراید‌دار: این خمیر دندان‌ها به تقویت مینای دندان کمک می‌کنند.
- پرهیز از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی: نوشابه‌های گازدار، آب‌میوه‌های اسیدی، و غذاهای ترش می‌توانند مینای دندان را تضعیف کنند.
- شستشوی دهان بعد از مصرف غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی: شستن دهان با آب بعد از مصرف این مواد می‌تواند اسیدها را از بین ببرد و آسیب به مینای دندان را کاهش دهد.
- استفاده از محافظ دهان (Night Guard): استفاده از محافظ دهان در شب می‌تواند از سایش دندان‌ها ناشی از دندان قورچه در طول خواب جلوگیری کند.
- پرهیز از استفاده از دندان به عنوان ابزار: از دندان‌ها برای باز کردن بطری یا شکستن اجسام سخت استفاده نکنید.
- ترک عادت‌های بد مانند جویدن ناخن و مداد: این عادت‌ها می‌توانند به مینای دندان آسیب برسانند.
- مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های کاهش استرس مانند تمرینات تنفسی، مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش استرس و جلوگیری از دندان قروچه کمک کنند.
با رعایت این نکات و اتخاذ عادات صحیح، می‌توان از سایش دندان‌ها پیشگیری کرده و سلامت دندان‌ها را حفظ کرد.
